Kan extra bestraling bij terugkerende borstkanker amputatie besparen?

Bij terugkeer van borstkanker in een eerder sparend behandelde borst is een nieuwe borstsparende behandeling zelden mogelijk. Een nieuwe studie onderzoekt of dat tóch niet vaker kan. “Met een éénmalige gerichte bestraling voorafgaand aan een nieuwe borstsparende operatie, willen we een borstamputatie voorkomen”, zegt chirurg Robert-Jan Schipper van het Catharina Ziekenhuis.

In het zogenoemde REPEAT-onderzoek krijgen patiënten met een nieuwe of teruggekeerde tumor in dezelfde borst als eerder geen langdurig bestralingsschema na de operatie, maar één hoge, gerichte bestraling voor de operatie. Drie weken later volgt dan een tweede borstsparende ingreep.

Tot nu toe is het verwijderen van de gehele borst bij teruggekeerde kanker vaak de enige optie. “Dat is ingrijpend. Niet alleen lichamelijk, maar ook mentaal,” zegt Schipper. “Met deze methode zouden sommige vrouwen toch in aanmerking kunnen komen voor een tweede borstsparende behandeling. Dat zou een groot verschil maken in kwaliteit van leven. Die operaties worden nu steeds vaker uitgevoerd. ”

Behandeling omdraaien

Bij vrouwen die voor de eerste keer borstkanker krijgen, wordt eerst een borstsparende operatie verricht. Dan volgt vijf tot twintig keer borstbestraling. “Voor de teruggekeerde borstkanker draaien we het om. We beginnen met één bestraling met een hoge dosis. Daarbij bestralen we heel precies op en rond de tumor. Dat kan omdat de tumor nog aanwezig is en dus is die goed zichtbaar.”

Drie weken na de bestraling vindt de operatie plaats. “Omdat het grootste deel van het bestraalde weefsel met de operatie verwijderd wordt, verwachten we minder bijwerkingen én een beter cosmetisch resultaat dan bij bestraling na de operatie”, zegt Schipper.

De studie, opgezet vanuit het Amsterdam UMC onder leiding van radiotherapeut Desiree van den Bongard, in samenwerking met het Catharina Ziekenhuis, onderzoekt hoe veilig en effectief deze eenmalige bestraling voor de operatie is. In totaal zullen zo’n 25 vrouwen in Nederland deelnemen. “Uit eerder onderzoek is al gebleken dat een tweede borstsparende therapie veilig is bij vrouwen met een laag risico op tweede terugkeer van de ziekte”, zegt Schipper.

Het onderzoeksteam kijkt niet alleen naar het succes van de behandeling, maar ook naar de bijwerkingen. Maurice van der Sangen, radiotherapeut in het Catharina Ziekenhuis, geeft aan: “We weten van eerdere studies dat één gerichte bestraling over het algemeen goed wordt verdragen. In de eerste weken kun je last krijgen van roodheid of zwelling van de borst. Op de lange termijn kan er littekenweefsel ontstaan, maar de kans op ernstige bijwerkingen lijkt kleiner dan bij standaardbestraling.”

Patiënten worden vijf jaar lang gevolgd met controles, vragenlijsten en scans om zowel het medisch als cosmetisch resultaat in beeld te brengen.

Geen extra belasting, wel extra informatie

Deelnemers hoeven volgens Schipper niet bang te zijn voor veel extra belasting. “De meeste onderzoeken combineren we met bestaande afspraken. Het is wel zo dat er twee keer bloed wordt afgenomen en dat we soms een marker en extra biopten in de borst plaatsen. Maar daar staat tegenover dat je géén wekenlange bestralingskuur hoeft te ondergaan.”

Ook wordt onderzocht of bepaalde stofjes in het bloed iets kunnen zeggen over het effect van de bestraling. “In de toekomst kunnen we dan misschien zelfs voorspellen bij wie deze behandeling het beste werkt.”

“Meedoen is volledig vrijwillig”, benadrukt Schipper. “Je kunt altijd kiezen voor de standaardbehandeling. Maar wij vinden het belangrijk dat vrouwen weten dat er mogelijk een alternatief is. Het geeft ze een keuze. En dat is waardevol bij zulke intense trajecten.”